Epileptik Nöbetler Esnasında İlk Müdahele ve Yapılması Gereken Uygulamalar

Nöbet sırasında nasıl davranacağını bilmek epilepsisi olan çocukların ailelerinin en çok merak ettikleri konudur. Nöbetler, tanık olan kişiler tarafından korkutucu ve hayatı tehdit eder şekilde görünseler de hemen hemen her zaman kendi kendini sınırlandıran ve ciddi sorunlara sebep olmayan olaylardır. Nöbet çok uzun sürmedikçe beyine ve çocuğsa zarar vermesi beklenmez. Sakin yaklaşım ve temel ilk yardım ile potansiyel komplikasyonların önüne geçilebilir. Nöbetler çok farklı şekillerde ortaya çıkabilmektedir; dalma-dalgınlaşma, bir kol veya ayakta tekrarlayıcı istem dışı kasılma, yüzde tekrarlayan çekme, göz kapaklarında hızlı açma kapama, aniden yere düşme, tüm kol ve bacaklarda kasılma ve titreme en sık karşılaşılan durumlardır. Ancak akılda tutulmalıdır ki tüm bu hareket ve olayların nöbet dışı (tik, psikojenik, kardiyak, sterotipik) nedenlerle de olabilmektedir. Bu ayırıcı tanı hekim tarafından yapılmalıdır.

En sık görülen jeneralize tonik klonik nöbette; Çocuk bilincini kaybeder, kaskatı kesilir (tonik kısım), ayakta ise düşer, yığılır ve titreyip sarsılır (klonik kısım) gözleri açık sabit bakmakta veya yukarı bir yana deviyedir. Konvulsif nöbetler sırasında çocuk acı çekiyor gibi görünse de çocuğun nöbet sırasında bilinci açık değildir. Ancak nöbet sonrasında dilini ısırma, kas ağrıları, baş ağrısı ya da düşme nedeniyle oluşan yaralanmalar nedeniyle sıkıntı çekebilir. Nöbetin ardından çocuğun aklı karışık ve yorgun olabilir, baş ağrısı,görmeme, tanımama, konuşama gibi geçici nörolojik bulgular olabilir bunlar dakikalar içinde geçmeye başlar. Nöbetler genellikle 3 dakikadan daha az sürse de nöbeti izleyen aile bireyleri ya da arkadaşlar tarafından bitmeyen sonsuz bir süreç gibi görünebilir. Tonik-klonik nöbetler açısından risk altında olan çocuklar ile sık ve uzun zaman geçiren kişiler ilk yardım kurallarını bilmelidir. Anksiyete ve korku duruma yardımcı olmayacaktır. Çoğu zaman olaya tanık olan kişelerin nöbet geçirenden daha çok etkilendiğini görmekteyiz . Çocuğun uzanmasına yardım edip başı ve boynunun altına yumuşak bir şey yerleştirin. Çocuğu (özellikle başını) masa kenarı gibi sert ve sivri yerlerden uzak tutun. Eğer mümkünse konvulsif hareketlerin süresini tutun ve video görüntüsü alın (özellikle tanı almamış hastalarda önemli). Çocuğu başı ile birlikte bir tarafının üzerine yan yatışa yuvarlayarak çevirin ve ağzını yere paralel olarak pozisyonlayın böylece aşırı salgılanan bir tükürüğün ya da ağızdaki bir sıvının kazara yutulmasının ya da soluk borusuna kaçmasının önüne geçilebilir. Bu pozisyon aynı zamanda dilin geriye kaçıp soluk borusunu tıkamasını önler. Bütün sıkı giysileri gevşetin. Gözlük ya da kolye varsa çıkartın. Kontakt lensler konusunda endişelenmenize gerek yok, nöbet sırasında lensleri çıkartmaya çalışmak göze zarar verebilir. Nöbet sırasında birçok kişinin nefesi kesilip (apne), nöbetin tepe noktasında ciltte morarmalar/kızarmalar (siyanoz) görülebilir. Nöbetin bitimi ile tekrar nefes almaya başlaması durumunda cilt rengi düzelecektir. Eğer normal nefes alış geri gelmezse 112 Acil’i arayın. Çocuğu baş aşağı tutmayın, kemik çıkıklarına neden olabilir ya da kendinizi incitebilirsiniz. Çocuğun ağzına hiçbir şey koymayın. Nöbet sırasında dil yutulamaz. Çiğneme kasları çok güçlüdür bu nedenle parmak ısırılabilir ya da bir nesne ısırılarak kopartılıp çocuk kopan parça nedeniyle boğulabilir. Nöbet bittiğinde çocuğu kısıtlamaya çalışmayın, kafası karışmış halde olabilir. Kısıtlamak ajitasyon ya da şiddet reaksiyonlarına neden olabilir. Sakin bir ses kullanın. Çocuğu güvenli, sakin bir çevrede tutun. Bir caddenin yakını, merdiven ya da diğer potansiyel tehlike içeren alanlar dışında yürümeye izin verilebilir. Çocuk tamamen bilinci açık duruma geçmeden ilaç, yiyecek, içecek vermeyin ve tamamen bilinci açık ve çevreyi tanıyıncaya kadar yanından ayrılmayın. Dikkatli olun, iyi olduğunu söylese bile hala bilinci bulanık olabilir. Evet/hayırdan daha fazla cevap gerektiren bir dizi sorular sorun. Örneğin, “Hangi okula gidiyorsun?”, “Annenin ve babanın adı ne?” gibi.

Aşağıdakilerden herhangi biri gerçekleşirse ambulansı arayın:

1. Çocuğun ilk tonik-klonik nöbeti ise
2. Nöbetin süresi 5 dakikayı geçerse
3. Birden fazla nöbet gerçekleşirse
4. Önem teşkil eden bir yaralanma gerçekleştiyse ( kafa travması ya da keskin,şiddetli sırt ağrısı gibi)
5. Nöbet bittikten sonra nefes alma problemi çekiyorsa

Nöbet sırasında ve sonrasında olay yerinden çevredeki izleyicileri uzak tutun. Bir ya da iki kişi ilk yardımı sağlayabilir. Fazla insan karışıklık ve sıkıntıya yol açabilir. Nöbet sona erdikten ve sakinlik sağlandıktan sonra yanında bulunan kişi, çocuğa ne olduğunu ve nöbetin ne kadar sürdüğünü söylemeli ve en önemlisi rahatlamasını sağlayıp destek olmalı. Bazı durumlarda doktor rektal diazepam gibi spesifik uygulamalar önerebilir. Ancak rektal diazepam uygulandıktan sonra nöbetlerin durması için ne kadar beklenilmesi gerektiğini yardım çağırmadan önce bilmek gerekmekir. En sık sorulan sorular “Her tonik-klonik nöbette acile gitmemiz gerekiyor mu?Acilde tek yaptıkları bizi bekletmek, kan testleri istemek ve ödeme alarak bizi eve göndermek.” Eğer çocuğun tonik-klonik nöbet geçmişi varsa, yaralanma olmadığı ya da önceki nöbetlerden farklı bir nöbet geçirmediği sürece acil servise ya da hastaneye gitmek nadiren gerekli olur. Ancak çocuğun ilk tonik-klonik nöbeti ise hızlı bir tıbbi değerlendirme gereklidir. Rektal Diazepam ya da diş eti ile dil arasındaki buccal bölgeden verilen Midazolam gibi ilaçlar hastaneye gitmeden önce çocuğun yakınları tarafından uzamış nöbeti durdurmak için uygulanabilir. Bu özellikle uzamış ya da tekrarlayan nöbet öyküsü olan çocuklar ya da hastaneden uzak olan veya seyahat durumları için önem arz etmekte. İlaçların dozları ve eğer nöbet devam ederse ikinci bir dozun verilip verilmeyeceği ve ne zaman verileceği doktor tarafından dikkatlice düzenlenmelidir. (Bu ilaçların fazla dozu veya kişisel metabolik farklılıklar nedeni ile ilaçlar ağır bir sedasyona yol açabilir çok nadirde olsa solunum kasları ve merkezi etkilenir. Bu nedenle ilaçları uyguladıktan sonra 10dk boyunca hastanın nefes alışı kontrol edilmelidir, şüpheli durumlarda ağrılı uyaran vererek solunum eforu tekrar başlatılabilir.) Oksijen ve ilaç ihtiyacı gerekebileceği ve konvulsiyonlardan ötürü yolcu arabasında trasportun herkes açısından tehlikeli olmasından dolayı hastanın sağlık kuruluşuna en iyi ve güvenli ulaşımı ambulans ile sağlanır. Genel olarak, nöbet 5 dakikadan uzun sürerse ya da desteğe ihtiyaç olduğu düşünülürse yardım çağrılabilir.

Nöbetler morarma, kesik, incinme, ya da dilin ısırılmasın ile sonuçlanabilir ancak nadiren kemik kırık ve çıkıkları (genellikle omuzda) ile ya da daha ciddi problemlerle karşılaşılır. Nöbet sonrasında çocuğun baş ağrısı, dil ya da çeneden kaynaklı ağız çevresi ağrısı ya da düşerken kaslarda oluşan kasılmadan kaynaklı bel ve sırt ağrısı şikayetleri olabilir. asetominofen (calpol) ya da ibuprofen (pedifen) küçük/basit ağrılar için yardımcı olur. Eğer keskin bir sırt/bel ağrısı varsa doktorun kırık açısından değerlendirmesi gerekmektedir. Nöbet öncesi durum, nöbeti tetiklediği düşünülen faktörler, nöbet anı ve nöbet sonrası hastanın hissettikleri-yakınmaları dikkatli biçimde not alınmalı; takip eden hekime anlatılmalıdır (video çekimleri çoğu kez tanımlama açısından çok faydalı olabilmektedir.). kullanmakta olduğu nöbet ilacının en yakın dozunu, aç tok olmasına bakmadan en kısa zamanda verin. Takip eden hekime durumunuzu bildirin.